Rożyński (Różyński, Rużyński) Mikołaj Ostafijewicz kniaź (zm. ok. 1592), wojski kijowski. Był synem Ostafiego (zob.) i Bohdany z Olizarów Wołczkiewiczów, bratem Kiryka (zob.) i Bohdana (zob.).
W r. 1587 R. wraz z bratem Kirykiem i księciem Prokopem Kurcewiczem zabili w Łucku Aleksandra Komara, za co R. został skazany na karę wieży i zapłacenie główszczyzny. Wraz z bratem uciekł wówczas na Zaporoże przed egzekucją wyroku. Rożyńscy mieli wówczas zaskarbić sobie względy Niżowców i zostać wkrótce ich atamanami. Krótki pobyt R-ego na Niżu czyni jego atamanowanie wśród Kozaków zaporoskich mało prawdopodobnym. W r. 1588, zapewne w związku ze śmiercią ojca, był R. już na Wołyniu, gdzie został wprowadzony prawnie do dóbr pawołockich, darowanych mu przez brata Kiryka, Dymitra Jelca i jego żonę Marię z Olizarów. Od Kiryka otrzymał R. wówczas także Kotelnię, Rużyn i Irhaczów (Jurkaczów).
Już jako właściciel Pawołoczy miał R. sprawę w r. 1590 ze Stanisławem Hołyńskim, podczaszym bracławskim, pozwany o krzywdy, jakie wyrządzili jego poddani pawołoccy. W r. 1591 kupił R. od Strzyżowskich dobra Szczerbów (Szczorbów) nad rzeką Rastawicą w woj. kijowskim; na pamiątkę gniazda rodzinnego Starego Rużyna nazwał nowo nabytą włość Nowym Rużynem. Dn. 10 VI 1591 otrzymał od Zygmunta III urząd wojskiego kijowskiego; w nadaniu podkreślono zasługi wojenne, głównie organizację obrony kresów południowo-wschodnich przed najazdami Tatarów. Już jako wojski kijowski wraz z żoną otrzymał od króla nadanie pewnych pustek w woj. kijowskim, leżących nad rzekami Skwirą, Rastawicą i Olszanką (w obrębie włości białocerkiewskiej). Na tym obszarze powstała wkrótce Romanówka (nadania w Krakowie 12 VI 1591). Dn. 5 X t. r. zapisał R. żonie dożywocie na swych dobrach w woj. kijowskim, tj. Szczorbowie (czyli Nowym Rużynie) i Jurkaczowie z przysiółkami. R. zmarł w r. 1592.
Z małżeństwa z Halszką (Elżbieta) ze Stużyńskich (Strożyckich), córką Kaspra, R. nie pozostawił potomstwa. Jego dobra dziedziczne przypadły bratu Kirykowi.
Wdowa Halszka w r. 1592 otrzymała konsens na cesję swych praw dożywotnich do uroczysk okolicznych wsi w pobliżu Romanówki, tj. Skwiry, Buk i Bukożyna na rzecz Kiryka Rożyńskiego. Wyszła ona powtórnie za mąż za księcia Dymitra Wasilewicza Kurcewicza Bułyhę, podstarościego białocerkiewskiego, i już jako jego małżonka miała sprawę 22 V 1595 z potomkami woj. smoleńskiego Filona Kmity o zastawienie majętności dziedzicznej Rożyńskich – Werbkowic. Ponownie owdowiawszy wyszła w r. 1598 za mąż za Mikołaja Charlińskiego.
Część heraldyków widzi w R-m dzielnego obrońcę Rusi przed atakami ordy, zwycięzcę jednego z czambułów tatarskich pod Oryninem, a także atamana Kozaków zaporoskich wraz z bratem Kirykiem. Wydaje się jednak, iż informacje te dotyczą jego stryja Michała (zob.).
Enc. Org., XXII 441; Słown. Geogr. (Pawołocz, Romanówka, Rużyn); Niesiecki, III 897, VIII 169; Uruski, XV 288; Jabłonowski J., Tabulae Iabłonovianae, Norimbergae 1748, tabl. LXXIX (geneal. Rożyńskich); Kojałowicz, Compendium, s. 267 (dane błędne); Święcki, Historyczne pamiątki, II 36; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 417, 421 (tabl. geneal. Rożyńskich); – Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, W. 1844 II 525; Kuliš P. A., Istorija vossoedinenija Rusi, S. Pet. 1874 I 19–20; Novickij I. P., Knjazja Ružinskie, „Kievskaja Starina” R: l. 1882 t. 2 s. 66–7; Petruševič A. S., Svodnaja galicko-russkaja letopis s 1600 po 1700 god, L’viv 1874 s. 415; – Arch. Jugo-Zap. Rossii, cz. VI t. 1 s. 264–70; Kwiaty i owoce, Wyd. J. Trusiewicz, Kr. 1870 s. 295; Starożytności polskie, Wyd. J. Moraczewski, P. 1852 II 368; Źródła Dziej., XXI 16; – AGAD: Metryka Kor. nr 136 k. 209v.; B. Czart.: dok. perg. nr 1016.
Mirosław Nagielski